ΤΟ ΕΚΘΕΜΑ
Ζαφέρ Παπούρα, Κνωσός. 1450-1400 π.Χ.
Οδοντόφρακτο ονομάζεται το κράνος που κατασκευαζόταν από χαυλίους κάπρων, δηλαδή χαυλιόδοντες αγριογούρουνων, προσαρτημένους σε ζώνες πάνω σε δερμάτινο ή υφασμάτινο υπόστρωμα, με αντίστοιχα πλευρικά στοιχεία, τις παραγναθίδες, για την προστασία των πολεμιστών. Πρόκειται για έναν τύπο που περιγράφεται παραστατικά στην ομηρική Ιλιάδα ως το κράνος του Κρητικού ήρωα Μηριόνη. Το συγκεκριμένο βρέθηκε σε ταφή που συνοδευόταν από όπλα και άλλα διάσημα αξιώματος σε λαξευτό τάφο στη θέση Ζαφέρ Παπούρα Κνωσού. Έχει αποκατασταθεί με σύγχρονο υπόστρωμα και παραγναθίδες, καθώς και με τους 80 ακέραιους χαύλιους κάπρου που βρέθηκαν στην ανασκαφή. Η εύθραυστη κατασκευή του υποδηλώνει ότι δεν χρησίμευε ως εξάρτημα πολεμικής περιβολής, αλλά ως σύμβολο αξιώματος σε τελετές επίδειξης. Κατάλοιπα παρόμοιων οδοντόφρακτων κρανών έχουν βρεθεί στο Νεοανακτορικό νεκροταφείο του Πόρου, ενώ ένα παρόμοιο κράνος έχει βρεθεί στο νεκροταφείο των Αρμένων Ρεθύμνου. Αντίστοιχα κράνη κατασκευάζονταν και στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ απεικονίζονται σε αγγεία και τοιχογραφίες της Ύστερης Χαλκοκρατίας και σε άλλα τέχνεργα από διάφορες πρώτες ύλες. Η εναπόθεση ειδών οπλισμού στους τάφους κατά την Τελική Ανακτορική περίοδο, περίπου στο δεύτερο μισό του 15ου αι. π.Χ., χαρακτηρίζει τις ταφές των επίλεκτων πολεμιστών της νέας για την Κρήτη μυκηναϊκής αριστοκρατίας που σχετιζόταν με την ηπειρωτική Ελλάδα.